Topluluk enerjisi, iklim kriziyle mücadelede kilit bir rol oynar. İnsanları güçlendirebilir, yerel ekonomilere katkı sağlayabilir ve toplulukları canlandırabilir. Topluluk öncülüğündeki girişimler, %100 yenilenebilir ve adil bir enerji geleceğine geçişte önemli bir rol oynar. Topluluk enerji projelerinin başarı hikayeleri, Avrupa genelinde bulunabilir. REScoop.eu olarak, bu hikayeleri vurgulayarak daha temiz ve demokratik bir sistem yolunda hareketi hızlandırmak istiyor.
Bu başarı hikayesinde Portekiz’deki en büyük enerji kooperatifi olan Coopérnico’yu tanıyoruz ve kooperatifin on yıl içinde karşılaştıkları zorlukları ve ilham verici hikayelerini keşfediyoruz.
Coopérnico’nun Doğuşu
Portekiz enerji kooperatifi Coopérnico, geçtiğimiz Kasım ayında Lizbon’da üçüncü seçimli genel kurulu toplantısını gerçekleştirdi. Bu toplantı çok özeldi çünkü aynı zamanda kooperatifin onuncu yıl kutlamasıydı. Toplantının ardından üyeler bir araya gelerek öğle yemeği yedi, kooperatif ve geleceği için coşkuyla alkışladı ve enerji kooperatiflerinin tarihini ve genel olarak kooperatif hareketini tartıştılar.
Coopérnico’nun Kuruluşu
On yıl önce, 2013 yılında, Coopérnico, farklı geçmişlere sahip 16 kişilik bir grup tarafından kuruldu. Ortak bir hedefleri vardı: enerji demokrasisi. Daha spesifik olarak, vatandaşlara tasarruflarını yenilenebilir enerjiye yatırma fırsatı vermek istiyorlardı. O zamanlar, küçük tesisler için mevcut olan avantajlı bir besleme tarifesinden yararlanabiliyorlardı. Coopérnico’nun kurucusu ve şu anki başkanı Nuno Brito Jorge, ilham kaynakları hakkında şunları söylüyor: “Tüm insanların paralarıyla hangi etkiyi yaratmak istediklerine karar verme hakkı olmalı”.
Bugün, 4,400’den fazla üye ve yenilenebilir enerji üretimine 2 milyon Euro’dan fazla yatırım yapmış olarak, Coopérnico gururla ana karada 10 bölgede toplamda 2,500 kWp kapasite üreten 37 güneş enerjisi santrali kurulumuna sahiptir. Tüm bu yatırımlar vatandaşlar tarafından finanse edilmiş olup hiçbir finansal kuruluş dahil edilmemiştir.
Zorlukların Üstesinden Gelme ve Kooperatifler Arası İttifak Kurma
Coopérnico’nun şu anki başarısına rağmen, bu yolculuk zorluklar olmadan gerçekleşmedi. Başlangıçta, yurttaşlar henüz projeye güvenmiyordu ve yatırım yapmaktan çekiniyordu. Bu nedenle ilk kurulumları için finansman sağlamakta zorlandılar. REScoop.eu, onları Avrupa’daki benzer enerji kooperatifleri ile bağlantıya geçirdi. İspanya’dan Som Energia, Belçika’dan Beauvent ve Hollanda’dan Waterland, bu ilk projeleri başlatmak için gerekli sermayeyi ve becerileri sağlamak için devreye girdi. Birlikte, Coopérnico’nun %17 hisse sahibi olduğu bir consorsium (iş ortaklığı) kuruldular ve kooperatifin üye tabanı ve sosyal sermayesi büyüdükçe bu hisseleri kademeli olarak %100’e kadar geri alabildiler.
İnsanlar çatılardaki fotovoltaik panelleri görmeye başladıklarında ve gelirler gelmeye başladığında, üyelik hızla artmaya başladı. İki yıldan az bir süre sonra, tüm ödünç alınan sermayeyi zaten geri ödemişlerdi.
REScoop.eu başkanı Dirk Vansintjan, kooperatifler arasındaki işbirliğini teşvik etmede Avrupa kooperatif federasyonunun rolünü vurgular.
“Avrupa ağında enerji kooperatifleri arasında işbirliğini ve dayanışmayı teşvik ederek, kooperatifler birbirlerine karşı karşılaştıkları zorlukları aşmalarına yardımcı oluyorlar. Bu özellikle, kurulmuş kooperatiflerin yeni başlayan kooperatiflere köprü kredileri sağlamalarında görünür hale geliyor, çünkü vatandaşlar genellikle bir proje çalışmaya başladığında ve kendi gözleriyle görebildiklerinde projeye dahil oluyorlar.”
Coopénico’nun diğer Avrupa kooperatiflerinden destek aldığı gibi, Portekiz kooperatifi 2021’de Yunan enerji topluluğu Hyperion’un kurulmasında da önemli bir rol oynadı. Başlangıç yatırımlarının önemli bir kısmını karşıladılar. Bu eylem, Nuno’yu gurur duymaya sevk ediyor.
“Bu büyük bir gururdu. Başkalarının bizim için zaten yaptıklarını yeni başlayanlara geri veriyorduk. İşte kooperatiflerin çalışma şekli budur: rekabet etmezler, işbirliği yaparlar.”
Coopérnico’nun Aktivist Yanı
Bu bağlamda, Nuno aynı zamanda kooperatiflerin toplum içindeki rolünü ve bu rolün ilk adımlarını nasıl belirlediğini vurgular.
“Başlangıçta, kooperatif modeli içinde ekonomik faaliyetler geliştirmekte zorlandık. Kooperatiflerin, sadece piyasanın işleyişi olduğu varsayımına uyarak özel şirketlerle doğrudan rekabet içinde olması gerektiği anlayışı vardır. Ancak kooperatiflerin farklı bir doğası vardır – sermayemiz vatandaşlardır – ve hedeflerimiz farklıdır. Amacımız kar elde etmek değil, topluma ve gezegenimize doğrudan fayda sağlamaktır.”
Bir Enerji Sağlayıcısı Olma Yolunda
2019 yılında Coopérnico, bir enerji sağlayıcısı olma konusunda önemli bir kilometre taşına ulaştı.
Şu anda 3,900 tedarik sözleşmesini yöneten kooperatif, bu başarıya ulaşmak kolay olmadı – enerji fiyat krizini dirençle aştılar. Kooperatif, kendi üretimini tamamlamak için yeşil enerjiyi piyasadan satın almak zorunda olduğundan, kriz sırasında dalgalı piyasa fiyatlarından kaçınamadılar. Coopérnico’nun kurucularından ve şu anki koordinatörü olan Ana Rita Antunes, en zor anlarından birine verdikleri yanıtı açıklıyor.
“Krize yanıt olarak, müşterilerimizi sabit fiyatlı tarifelerden dinamik tarifelere geçirdik. Bu, müşterilerimizin yarısından fazlasını kaybetmemize neden oldu, ancak bu en iyi olası tepkiydi. Dinamik tarife, en şeffaf olanıdır ve enerji geçişine en iyi uyum sağlayandır. Bugün, sadece toparlanmakla kalmadık, önceki rakamlarımızı aştık, sözleşme sayısını üç katına çıkardık ve her yıl satılan enerjiyi iki katına çıkardık.”
Geleceğe yönelik olarak Coopérnico, yeni üretim tesislerine yatırım yapmayı ve rüzgar ve hidro jenerasyonunu tanıtarak portföyünü çeşitlendirmeyi planlıyor. Bu, onlara piyasa dinamiklerinden bağımsız hale gelme ve enerji geçişleri için öngördükleri enerji karışımını yansıtma imkânı tanıyacak.
On Yıllık Değişim
Bu on yıl içinde Coopérnico, Portekiz’deki en büyük enerji kooperatifine dönüştü ve diğer ülkelerdeki yeni girişimler için bir referans haline geldi. Ana Rita bu yolculuğu şöyle değerlendiriyor:
“En büyük zorluğumuz enerji sektöründe saygı görmek oldu. Sıkça ciddiye alınmıyor ve büyük ve güçlü bir sektöre girmek isteyen ‘asiler’ olarak görülüyorduk. On yıl sonra, algılanışımız farklı. Artık, üretimde, yatırımda, tedarikte veya hizmetlerde olsun potansiyel ve hatta istenilen bir model olarak görülmeye başlandık.”
Kendi içinde Coopérnico yıllar içinde evrim geçirdi ve şu anda 11 çalışana ve yaklaşık 40 aktif gönüllüye sahiptir, bunlar arasında ücretli olmayan yönetim kurulu üyeleri de bulunmaktadır. 16 kurucu üyenin bazıları hala aktif bir rol oynarken, diğerleri üye olarak destek vermeye devam etmektedir.
Coopérnico üyeleri, kooperatif yatırımlarıyla finanse edilen bir güneş enerjisi santralinin yanında.
Nuno, bu on yıl boyunca Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini üstlendi ve şimdi yeni yüzlerle bayrağı teslim etme kararı aldı. Geçen haftaki seçimlerin ardından, João Crispim, Ocak 2024’te direktörlük görevini üstlenmeye hazırlanıyor, Nuno ise Yönetim Kurulu’na geçiş yapacak.
João, Coopérnico’nun yenilenebilir enerji üretimini genişletmesini, enerji dağılımını çeşitlendirmesini ve yerel enerji topluluklarının bir ağ içinde çalışmasını hayal ediyor. Bu topluluklar üyelerine elektrik sağlayacak, Coopérnico ise onlara yerel üretimlerini yönetme konusunda destek olacak. Ayrıca elektrik tüketicilerinin tabanlarında büyüme öngörüyor ve “gelecekte enerji üretiminin üyeler arasında daha kolay paylaşıldığı, daha adil, yenilenebilir ve erişilebilir bir enerji sistemi”nin oluşmasını bekliyor.
Çeviri ve hikayeleştirme:
Melis Yılmaz
Troya Çevre Derneği
Yükleniyor ...
